Tłumaczenie fragmentów artykułów z genialnej strony http://www.strangelove.net/~kieser/Russia/ (damska koszula i akcesoria). Tłumaczenie amatorskie, przede wszystkim na użytek własny i znajomych - przepraszam za błędy.
Dlaczego tłumaczenia? Niby każdy zna angielski, ale osobiście czytając te opracowania i tak muszę siedzieć ze słownikiem, gdyż pojawiam się dużo fachowego słownictwa. W odtwarzaniu konkretnego stroju znaczenie ma fakt, czy coś na przykład było przyszyte "nad", czy "na", a takie rzeczy można łatwo przeoczyć, czytając pobieżnie tekst. Dlatego też, dla samej siebie, postanowiłam dokładnie opracować ten materiał. Niektóre fragmenty pomijam (oczywiście zaznaczam to w tekście), inne streszczam, jednak gdy coś jest ładnie wytłumaczone zostawiam niezmienione.
Autorka traktuje swoją stronę jako zbiór notatek i podkreśla że niektóre informacje mogą być sprzeczne, jako że opiera się na opracowaniach różnych autorów. Tak jest i w tym przypadku, także tekst jest dość chaotyczny.
„W najstarszym okresie (X-XIII wiek) w stroju ruskich kobiet istniał podział na ubrania spodnie i wierzchnie. O bieliźnie - soroczce, rubaszce - pojawiają się liczne wzmianki w źródłach pisanych. Były wykonane z cienkiego lnu. (...)
Wszystkie Rusinki nosiły tą luźna koszulę jako podstawowe ubranie, zazwyczaj wykonaną z bielonego lnu. Chłopki mogły nosić jedną rubachę z grubego, szorstkiego lnu jako jednocześnie strój spodni i wierzchni. Zamożniejsze zakładały drugą rubachę, bardziej wyciętą i wykonaną z droższej tkaniny.
Tak więc, rubacha wydaje się być jedyną bielizna Rusinek.(...) [były szyte też z cienkiej wełny lub jedwabiu]
W kroju, ruska koszula była w kształcie tuniki, wycięta z jednego kawałka materiału złożonego na pół. Trójkątne kliny poszerzały krawędź koszuli, zaś kliny w kształcie rombów (lastowicy) - pod pachami. Rękawy były wąskie i długie. Dekolt był okrągły lub kwadratowy, z rozcięciem prostym - z przodu, lub rzadziej skośnym - po lewej lub prawej stronie. Koszule ze skośnym rozcięciem były przedstawione na rysunkach z manuskryptu z Pskowa z XII wieku (po lewej stronie klatki piersiowej) i na ikonie z tego samego okresu (po prawej).
W kurhanie blisko miasta Suzdal [między Moskwą a Niżnym Nowogrodem] z XIII wieku odnaleziono grób kobiety pochowanej w koszuli z haftowaną stójką, składającej się z dwóch nierównych części (8 i 20 cm), zamykaną po lewej stronie, i zapinaną na trzy guziki. Stójka była zapięta na jeden lub więcej guzików - odlanych z brązu, kościanych lub prawdopodobnie drewnianych. Widziałam wiele drewnianych guzików wśród znalezisk archeologicznych.”
W skrócie w kolejnym akapicie: W XIII-XVII wieku rubacha stała się pełnoprawną bielizną w wyniku noszenia zawsze drugiej, wierzchniej szaty - koszulki, wierchnicy lub nawierzchnika. Koszule XVII wieczna posiadały piękne marszczenia i zakładki. Mankiety również plisowane, ozdobione cennymi bransoletami.
„Kliny były wszywane po bokach, pod rękawami, aż do stóp. Rękawy były długie i wąskie, często znacznie dłuższe niż ręka, więc mogły być opuszczane na dłonie, aby je ogrzać. Gdy nie było takiej potrzeby, rękawy były podniesione i przytrzymane bransoletami z metalu, drewna, skóry, kory brzozowej lub szkła, albo wąskich bransolet/mankietów (porucziw) [?]. Rękawy mogły nie posiadać lamówki, jednak czasami były wykończone zarukawiami - wąskimi, wyszywanymi mankietami. Pushkareva twierdzi, że rękawy były przytrzymane naruczami - obręcze, bransolety, które są bardzo częste w pochówkach kobiecych.
Kobieca koszula była zazwyczaj bardzo długa, do ziemi, ale mogła też być znacznie krótsza - do łydki [?]. (…) Długie rękawy były, zazwyczaj w warunkach domowych ściągane [przy nadgarstku]. (…)
Rubacha nie miała kołnierzyka. Dekolt był wycięty blisko szyi, gładki lub plisowany. Rozcięcie przy szyi było zapięte na guzik drewniany lub kościany, lub spięty fibulą [autorka używa słowa fibula również w odniesieniu do brosz], a czasami związane sznurkiem. Sznurek zwany był goloszikoj.
Rubacha była wykonana z niebielonego lnu dla chłopek lub cienkiego, zwykle białego, lnu dla wyższych warstw. Dla arystokracji, rubacha mogła być wykonana z kolorowego jedwabiu, np. czerwonego. Jednak tylko świąteczne rubachy były jedwabne - jedwab był sprowadzany ogromnym kosztem, więc o takie ubrania bardzo dbano i noszono rzadko.
A. V. Artsikhovskij twierdzi że kobiece koszule noszone były bez paska, ale w przedstawieniach kobiet widzimy przepasane koszule. Brak metalowych sprzączek i końcówek w kobiecych grobach sugeruje, że kobiety nosiły szarfy, zdobione najwyżej frędzlami, zawiązane, prawdopodobnie wełniane.
(…). Większość badaczy utrzymuje, ze rubachy były przepasane, wywodząc to z pogańskiej tradycji blokowania złych duchów. Wierzono, ze złe moce nie przenikną przez zawiązany, zdobiony pas.
Paski były wykonane z tkaniny (lub skóry, 1,5-2cm szerokie). Noszona je tak, że wyciągano faldę materiału ponad pasek, przez co nie był widoczny. Męskie pasy były spięte metalowymi klamrami o kształcie lirowatym lub okrągłym To mogło ,ale nie musiało odnosić się również do kobiet.
Rękawy, lamówki i kołnierzyki - części widoczne ponad szatą wierzchnią były bogato zdobione. Męskie rubachy były zdobione czerwonymi haftami (zamożni) lub paskami czerwonej tkaniny (chłopi). Chłopki używały małych koralików, haftów, wstążek, sznurków/koronek[?]. Kobiety z miast nosiły małe perełki. Arystokratki lubiły cekiny z lekkich metali. (…)
W IX-XIII wieku kobiece koszule były zdobione haftami lub aplikacjami z różnych tkanin przy kołnierzyku, lamówkach i na końcach rękawów, i prawdopodobnie były bardziej zdobione niż męskie koszule.”
„Stójka była najczęstszą formą kołnierzyka. [a wyżej było coś przeciwnego...]
Możliwe, że na nogach noszono już w X-XIII wieku nogawice. Podróżnik arabski Ibn Fadlan odnotował taki element w Słowianina zmarłego w X wieku w Bułgarii . Onuce i kopyca[;p], wełniane skarpetki, były noszone również przez kobiety.”
I jeszcze streszczenie o wykończeniach dekoltu:
Na suknię arystokratki mogły zakładać szerokie kołnierze, wywodzące się z tradycji bizantyjskiej (w XIII-XV wieku nosił je również biedniejsze kobiety). Inny typ kołnierzyka - stójka- jest często spotykany w strojach z XII wieku. Dolne części stójek mają ślady przyszycia do stroju.
Vorotnik - lamówki, kołnierzyki przyszyte (stójki itd.)
Ozierla - stójki nie przyszyte
Oplecze - szerokie, okrągłe kołnierze nie przyszyte.
„W mieście Suzdal odkryto detale strojów, części wykończeń dekoltów. Są to pochówki z końca XI i początku XII wieku. Największa część to stójki, zapinane po lewej stronie. Mniejszą część stanowią dekolty kwadratowe, jeden ma kształt trapezu, jeden zaś okrągły. Zazwyczaj większość była zapinana po lewej stronie, nawet tam, gdzie nie zachowały się szczątki lamówki.
Stójki były usztywniane (kora brzozowa, skóra). Wysokość to 2,5-4cm. Obecność sladów tkaniny po lewej stornie kołnierzyków wskazuje, że ubranie było wykonane z włókien roślinnych lub jedwabiu. Wszystkie formy kołnierzyków znalezione z Suzdalu mają swoje analogie w późniejszych, XIX-XX wiecznych strojach.
Zapięcie składało się z guzika na nóżce. Po prawej stornie stójki był przyszyty guzik, zaś po lewej - pętelka. Stójki są zarówno w męskich, jak i damskich grobach, zaś dekolty kwadratowe - raczej tylko w męskich.”
Jaromira
